[Footnote 11:  a Pullone\, _from Pullo_, abl. of separation.]

    [Footnote 12:  cupidius\, _too eagerly_.]

    [Footnote 13:  pede se fallente\, lit. _the foot deceiving itself_;
    in our idiom, _his foot slipping_.]

LXXI.  THE ENEMY BESIEGING THE CAMP ARE REPULSED

Cum iam sex horas pugnatum esset[1] ac non solum vires sed etiam tela Romanos deficerent[1], atque hostes acrius instarent,[1] et vallum scindere fossamque complere incepissent,[1] Caesar, vir rei militaris peritissimus, suis imperavit ut proelium paulisper intermitterent,[2] et, signo dato, ex castris erumperent.[2] [3]Quod iussi sunt faciunt, et subito ex omnibus portis erumpunt.  Atque tam celeriter milites concurrerunt et tam propinqui erant hostes[4] ut spatium pila coniciendi[5] non daretur.  Itaque reiectis pilis [6]comminus gladiis pugnatum est.  Diu et audacter hostes restiterunt et in extrema spe salutis tantam virtutem praestiterunt ut a dextro cornu vehementer [7]multitudine suorum aciem Romanam premerent. [8]Id imperator cum animadvertisset, Publium adulescentem cum equitatu misit qui laborantibus[9] auxilium daret.  Eius impetum sustinere non potuerunt hostes[10] et omnes terga verterunt.  Eos in fugam datos Publius subsecutus est usque ad flumen Rhenum, quod ab eo loco quinque milia passuum aberat.  Ibi pauci salutem sibi reppererunt.  Omnibus reliquis interfectis, Publius et equites in castra sese receperunt.  De hac calamitate finitimae gentes cum certiores factae essent, ad Caesarem legatos miserunt et se suaque omnia dediderunt.

    [Footnote 1:  pugnatum esset, deficerent, instarent, incepissent\. 
    These are all subjunctives with cum\.  Cf.  Sec. 501.46.]

    [Footnote 2:  intermitterent, erumperent\.  What use of the
    subjunctive?]

    [Footnote 3:  Quod\, etc., _they do as ordered_.  The antecedent of
    quod\ is id\ understood, which would be the object of faciunt\.]

    [Footnote 4:  ut ... daretur\.  Is this a clause of purpose or of
    result?]

    [Footnote 5:  coniciendi\, Sec. 402.]

    [Footnote 6:  comminus gladiis pugnatum est\, _a hand-to-hand
    conflict was waged with swords_.]

    [Footnote 7:  multitudine suorum\, _by their numbers_. suorum\ is
    used as a noun.  What is the literal translation of this expression?]

    [Footnote 8:  Id imperator.  Id\ is the obj. and imperator\ the
    subj. of animadvertisset\.]

    [Footnote 9:  laborantibus\.  This participle agrees with iis\
    understood, the indir. obj. of daret; qui ... daret\ is a purpose
    clause, Sec. 501.40.]

    [Footnote 10:  hostes\, subj. of potuerunt\.]

LXXII.  PUBLIUS GOES TO GERMANY :  ITS GREAT FORESTS AND STRANGE ANIMALS